Święta w miniaturze: polskie szopki od wieków do dziś [ZDJĘCIA]

Szopki bożonarodzeniowe w Polsce to coś więcej niż świąteczna dekoracja – to żywe dziedzictwo kulturowe, które łączy religijność, lokalną historię i artystyczną wyobraźnię kolejnych pokoleń. Tradycja przywędrowała do Polski w XIII wieku wraz z franciszkanami i początkowo była obecna w klasztorach i kościołach, pełniąc funkcję katechetyczną.

[FOTORELACJANOWA]1663[/FOTORELACJANOWA]

Najbardziej znane są szopki krakowskie – wielopiętrowe, bogato zdobione konstrukcje inspirowane architekturą miasta, z wieżami Kościoła Mariackiego, Sukiennic i Wawelu. Od lat są wystawiane na corocznym konkursie w Muzeum Historycznym w Krakowie i w 2018 roku wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Polska tradycja szopek to jednak także forma ludowa i wiejska. Szopki kukiełkowe towarzyszyły kolędnikom w wędrówkach po domach, gdzie odgrywano scenki bożonarodzeniowe i krótkie widowiska satyryczne.

W muzeach, takich jak Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, zachowano bogactwo tych form – od monumentalnych szopek krakowskich po drewniane, wiejskie realizacje, kukiełkowe i cieniowe z Podlasia oraz ceramiczne z Lubelszczyzny.

Te szopki, tak jak wszystko właśnie w okresie Bożego Narodzenia, robiono z tego, żeby się cieszyć z narodzin Chrystusa, żeby po prostu przywitać to Dzieciątko, żeby pokazać właśnie te wszystkie obyczaje i zwyczaje, żeby przekazywać je z pokolenia na pokolenie i myślę, że to właśnie przyświecało tym twórcom. Gdzie je wystawiano na początku? To jest też bardzo ważne. Na początku je wystawiano właśnie w kościołach i w kaplicach. Natomiast z czasem, kiedy te szopki były również jakieś takie ruchome lub też jakieś wydarzenia, takie teatrzyki właśnie kukiełkowe i odbywały się one w kościołach, to w 1736 roku biskup, a zarazem książe Teodor Czartoryski zdecydował, że w kościołach zakaz szopek w kościołach, czyli szopki zostały usunięte z kościołów. Te szopki przeniesiono, tak naprawdę wystawianie ich na ulicach, na przykład na jakichś właśnie placach, rynkach głównych.

- podkreśla Michał Świercz z Działu Plastyki Ludowej łódzkiego muzeum. 

Dziś tradycja szopek nadal ewoluuje – pojawiają się nowoczesne, minimalistyczne czy ekologiczne interpretacje, ale sens pozostaje ten sam: wspólnota, wartości i refleksja w świątecznym czasie. W Łodzi jedną z szopek muzealnych można obejrzeć w Sejmiku Województwa Łódzkiego przy ulicy Roosevelta 15.